محاربه، جرمی است در فقه و حقوق اسلامی به معنای سلاح کشیدن به روی مردم، به قصد ترساندن آنان. از دیدگاه قرآن کسی که با دزدی بر سر گردنه های بیرون از شهر یا داخل شهر با تهدید اسلحه، مردم را بترساند و به جان و مال آنها تجاوز کند، مانند این است که با خدا و رسول خدا به جنگ برخاسته است.
شرایط تحقق جرم محاربه
علاوه بر کشیدن سلاح، قصد خاصِ تعرض به جان، مال یا ناموس مردم، برای تحقق این جرم ضرورت دارد؛ کسی را که مثلا از ترس دیگران شلیک هوایی می‌کند، نمی‌توان محارب دانست.
اما اگر قصد اولیه‌ی فردی سرقت باشد و به این منظور سلاح بکشد ولی بداند که عمل او موجب سلب امنیت مردم می‌شود، محارب محسوب خواهد شد؛ به‌عبارت دیگر، قصد تبعی او و آگاهی‌اش به اینکه این عمل در هر صورت امنیت عمومی مردم را سلب می‌کند، سبب خواهد شد که وی را نیز محارب به‌شمار آورد.
مجازات محارب چیست؟
به‌موجب ماده‌ی ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، مجازات محاربه عبارت است از: اعدام، صلب، قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد. نفی بلد به‌معنای تبعید است و صلب نیز همان به‌صلیب‌کشیدن است نمی‌دهند. انتخاب اینکه کدام‌یک از این مجازات‌ها متناسب با جرم ارتکابی محارب است، برعهده‌ی قاضی است.
مجازات محاربه جزء حدود است و در قرآن، در آیه ۳۳ سوره مائده، بیان شده‌است. طبق این آیه، مجازات محارب می‌تواند اعدام، به صلیب کشیدن، قطع دست و پای مخالف یا تبعید باشد.
در حکم محاربه یعنی چه
بعضی جرایم هستند که از منظر قانون گذار، در حکم محاربه محسوب می شوند و مجازات محارب، بر مرتکب آن ها، اعمال می شود که به این جرایم، در حکم محاربه می گویند و در این قسمت، قصد داریم، در خصوص آن ها، صحبت کنیم که به شرح زیر هستند:
ماده 130 فصل چهارم قانون مجازات اسلامی، مقرر می دارد: ” زمانی که عنوان محارب یا مفسد فی الارض بر سردسته گروه مجرمانه صدق کند، حسب مورد، به مجازات محارب یا مفسد فی الارض محکوم می گردد.”بر اساس این ماده، می توان گفت، در برخی موارد، چنانچه سردستگی گروه مجرمانه، متصف به عنوان محارب شود، در حکم محاربه بوده و مجازات محارب که بسته به نظر قاضی، یکی از 4 مورد، اعدام، صلب، نفی بلد یا قطع دست راست و پای چپ، خواهد بود، بر سردسته، اعمال می گردد.
ماده 17 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مقرر می دارد: ” هر نظامی که برنامه براندازی به مفهوم تغییر و نابودی اساس نظام جمهوری اسلامی ایران را طراحی یا بدان اقدام نموده و به این منظور، جمعیتی تشکیل دهد یا اداره نماید یا در چنین جمعیتی شرکت یا معاونت موثر داشته باشد، محارب، محسوب می شود.” بر اساس این ماده، تشکیل جمعیت، به منظور براندازی و نابودی اساس نظام جمهوری اسلامی یا معاونت موثر در چنین جمعیتی یا شرکت در آن، در حکم محاربه بوده و مجازات محاربه، بر این افراد، اعمال خواهد شد.
به انجام دهنده این جرم، محارب یا مفسد فی‌الارض می‌گویند. محاربه در لغت به معنای «جنگیدن» و افساد فی‌الارض به معنی «تباه‌کاری در زمین» است.
مجازات جرم محاربه چیست ؟
در ماده 282 قانون مجازات اسلامی درباره مجازات جرم محاربه آمده است که مجازات این جرم عبارت است از : قطع کردن دست راست و پای چپ ، صلب ، اعدام و نفی بلد . منظور از نفی بلد همان تبعید کردن است و منظور از صلب در این مجازات ها همان به صلیب کشیدن است . البته این مجازات ها در زمان قدیم وجود داشته است و امروزه از میان رفته است و قاضی هم این مجازات ها را تعیین نمی کند . متناسب با جرمی که فرد مرتکب شده است قاضی این مجازات ها را تعیین می کند .
این اصطلاح در آیه ۳۳ سوره مائده این چنین آمده‌است:«همانا کیفر کسانی که به محاربه با خدا و رسولش برمی‌خیزند و برای فساد بر زمین می‌کوشند، قتل یا به دار آویختن یا بریدن دست‌ها و پاهایشان به‌طور معکوس یا تبعید آن‌هاست. این مایهٔ خواری و رسوائی آنان در این جهان است و در آخرت نیز عذاب بزرگی خواهند داشت.» این آیه از مهم‌ترین آیات مربوط به احکام کیفری در قرآن است که مباحث مفصلی در کتب فقهی و تفسیر را دامن زده و در مورد مفهوم و مصادیق آن نظرات مختلفی ابراز شده‌است.